Liebe Interessierte der Plattdeutschen Sprache,
auf dieser Seite werden wir in Zukunft Texte weiterer plattdeutscher Autoren veröffentlichen. Den Anfang macht der Autor Willi Husmann. Dieser hat in der Bistumszeitung “Kirche und Leben” in einer eigenen Spalte “Över Gott un de Welt” plattdeutsche Texte veröffentlicht.
Diese Texte werden hier veröffentlicht. Der erste Text stammt aus dem Jahr 2021, der letzte wurde am 22.10.2023 veröffentlicht.
Wir wünschen viel Spaß beim Lesen und würden uns freuen, wenn Sie uns über das Kontaktformular auf dieser Webseite einen Kommentar hinterlassen würden.
Vielen Dank.
Mit freundlichen Grüßen
Ihre Rita und Rudolf Averbeck
De meesten Lüü, we dat Woort „Beiern“ liëst, denkt doch wull an dat Land „Bayern“ un mennt, ick hädd‘t nich richtig schriëwen. Doch et is richtig, un met dat „Beiern“ is nich dat Land met düssen Namen mennt, de bi’t Küërn ook so lütt äs iëwen dat „Beiern“. Denn beiern kaas ook met de Hand.
Vör längere Johr’n käös in’t Fernsehkästken äs hör’n, wu se beiert häwwt. Dat was, äs denn engelschken Prinz William hieraot’t hät. Dao käös so wat widder wegg Klocken hör’n, de se enzelt van buten anschlaohn häwwt. Dat is also beiern. Et klung so, äs wann eene ‘ne Tonledder recht fix harunner leip un bi jedden Tratt nao unnen ook ümmer eenen Ton deiper kamm. Ankuëmmen an’t ünnerste End van’e Tonledder, gäng’t van vörn wier loss met denn höggsten Ledder-Ton.
In Tüschkentieden weet ick, dat fö jedden Ton ‘n eegenen Anschliëger praot stänn, de dann tau richtige Tied siene Klock tönen leit.
An ennige Hüser, so in in Düörßen un an’t Raothus in Haltern, gäww’t ‘n Klockenspiëll, wao se op düsse Art Lieder affspiëllt – dann aower elektrischk anschlaohn. So äs mi bekannt is, käös vör längere Tied in Raosfeld bi ‘ne Hochtied beiern anstatt Klockenlüü’n bestellen. Dao käös ook dat Beiern lehr’n.
Vör ennige Johr’n häww wi äs in Billerbiëck Sünt Jans an’n Sunndagnomm’dagg in’e Adventstied üm Veerdel vör fiew drei Klocken beiern hör’n. Dat gäng dann ümmer „bimm bamm bamm“ van‘n höggeren Ton nao unnen.
An usse olle Kerk – 1945 in‘n Krieg met Bomben kapottschmiëtten – häwwt se vördem ook beiert. Dat klung dann so: „Olle Bross-Moer bäck Pannkauk. Olle Bross-Moer bäck Pannkauk…“ („Moer“ un „…kauk“ was deiper un alls annere högger anschlaohn). An’n Billerbiëcker Dom klung dat Beiern so: „Ick magg kiene grauten Bauhn’n. Ick magg kiene grauten Bauhn‘n…“ („Ick“ was deiper un als annere högger anschlaohn). Sünt Jans beiern dann t’rügg: „Giëww se mi män. Giëww se mi män…“ („mi“ was högger un alls annere deiper anschlaohn).
lütt – klingt
Tratt – Schritt bzw. Stufe
praot stänn – fertig stand
leit – ließ
Düörßen – Dorsten
Olle Bross-Moer – Mutter der Familie Alte Brosthaus
Äs ick noch’n Schooljung was, häww ick daomaols äs wat huort van Veerhochtieden. In de Tied häww ick erst äs dacht, dat weer’n veer Hochtieden op eenmaol, so met Bruut un Brüütigam un Bruutmiss un groote Fiër. Doch dat was wull nicks. Miene Öllern häwwt mi dann bibracht, dat düsse Veerhochtieden hooge Kerkenfiërdage weer’n. Noch vull läter is mi äs dat „Wörterbuch der westmünsterländischen Mundart, Beiträge des Heimatvereins Vreden zur Landes- und Volkskunde, Band 40, hrsgg. vom Heimatverein Vreden im Selbstverlag, Vreden 1992“ in de Hänn fallen. Daodrin kaas op de Siet 983 rechts naoliësen üöwer dat Woort Veerhoogtieden/Veerhochtieden. Daomet sind de hoogen Fiërdage Ostern (Paoschken), Pingsten, Mariä Himmelfahrt (15. August; Kruutwieh‘n), un Wiehnachten (25. Dezember) mennt. Mi dügg, dat mi äs Eenen dao drüöwer saggt hät, denn Dagg van’t Kerken-Inwäih’n höör’n ook daobi. Dat kann aower nich stimmen, denn dann weern’t jao fiew Hochtieden. Doch daomet läter. Nao dat Wöördebauk sind daomet wull längere Tieden mennt. Eenen Sprüëck in dat Bauk het dann ook: „He geht alle Veerhoogtieden hen bichten.“, un’n twedden: „He dööt sik alle Veerhochtieden wasken.“ Dat hett wull, düssen Menschken kömp nich so fak an‘t Bichten of an‘t Waschken. – Nu noch tau denn Dagg van’t Kerken-Inwäih’n: Ick häww in’t Internet (https://www.herder.de/gd/lexikon/hochfest-sollemnitas/) naokiëcken. In dütt Naokieksel staoht nu twintig hooge Kerken-Fiërdage äs „Hochfeste“. Daobi hört de buowen all nannten veer, aower ook denn Dagg van’t Kerken-Inwäih’n.
Kruutwieh’n – Kräuterweihe
Kerken-Inwäih’n – Kirchweih-Tag
Wöördebauk – Wörterbuch
fak – oft
Naokieksel – Lexikon
Vör drei Joohr häwwt sick alle Lüü grülick verschruocken. In‘n Dezember häwwt se in de Naorichten so bilöwtig äs wat van ’ne näie Art Gripp saggt. De meesten Lüü häwwt wull nich d’rop acht’t – ick ook nich. Et is jao boll alle Johr so, dat se wier ‘ne näie Art Gripp haruutfind’t. In‘t näie Johr wüssen se all ‘n biëttken mehr üöwer ‘ne Krankheit uut China, de dann ook met Geschäftslüü nao ‘ne Firma bi München henkuëmmen is. Kuort d‘rop wuorr’t all wat hädder in Ischgl in Österreich. Et duërn nich lang, dat bi’n Karneval in Gangelt boll alle Lüü, we bi düsse Sitzung d’rbi weern, naodem düsse näie Krankheit met Namen Corona hädden.
Mi sölwst is’t ook passert – so weet ick vandaag. An’n 1. Meert weer’n wi bi’n Jubiläum in Mönster, un alls was so äs süss ook. ’N Maondagg d’rop, 9. Meert, was mi’t nich guëdd. Ick häww fror’n äs’n Schnieder un häww mi för‘n heelen Dagg ‘ne Diëck üöwerschmiëtten. Äs dann aowends nao’t Henleggen dat Bedde so langsam warm wuorr, häww ick mi wull ’ne halwe Stunn van Köll schüdden mosst. Miene Frau hät erst lacht, aowwer nao’n Tiedken nich män. So gäng dat fiew Daag lang, büs dat ick nao’n Dokter wiëst sin. De glöwen noch nich an de näie Krankheit, un van’n Saoterdagg an gäng’t mi all lück biëtter. Daonao konn ick wull ’n halw Johr lang nich män gescheit wat schmaaken. Vandaag säggt de Dokters: „Dat is‘t wull wiërst!“.
Egal – van’n 16 Meert an was de Wiëlt anners äs vördem. Du dröwws kuum noch nao buten. Lesste Wiëck häwwt se in’t Fernseh’n wiest, dat daomaols ‘n Mann in’t Altenheim an’t losse Fenster alle Aowende för annere Lüü sungen hät. Dat leip mi kolt denn Puckel harunner; ick moss faorts an de schlimme Tied t’rüggdenken. So was’t ook in Aachen. Thomas G. is aowends met siene Trompeet op de Straot gaohn un hät met’n annern Mann bineen „Freude schöner Götterfunken“ van Beethoven spiëllt. Dor hät ook ‘n Füërwehrmann dat Lied „Immer wieder geht die Sonne auf“ van Udo Jürgens opnuëmmen, un naodem häwwt se’t met Lautsprecherwagens in alle Straoten affspiëllt. Op düsse Art is dat in ’ne Masse Städte un Dörper so gaohn. Et was ’ne besunnere Tied.
Nu süht dat so uut, äs wann alls vörbi is, ofschonst ümmer noch Lüü an Corona dotgaoht. Wi willt düsse schlimmen Tieden nich noch maol biliëwen, aowwer vergiëtten drüëwwt wi se ook nich.
In Reken gäww’t van 1989 an ‘n Golfplatz. Dao geiht’t d’rüm, dat de Spiëllers met so’n Bällken van hatt Gummi, veer Zentimeters dick, rundüm sind kleine Dülpens d‘rin, met meestied ‘n iesernen Klöpper üöwer Hunnerten van Meters ‘n Lock van teihn Zentimeters treffen müëtt‘t. Wann se dat nich in eenmaol schafft – dat küënnt de allerwennigsten –, dann loopt se achter dat Bällken in un schlaoht noch ‘nmaol nao. We’t wennigste naoschlaohn hät, de hät eene van 18 Spiëlle wuënnen – sovull müëtt’t se maken, wann se eenmaol rund üöwer’n heelen Golfplatz spiëllt. Nu häwwt se dor tüschken de enzelten Spiëllbahnen Striepens met Obst- un annere Bööm staohn. Van Anfang an droww ick herwstdaggs van düsse Bööm Appeln plücken. Wann ick dormet tegäng sinn, dann is dat för mi äs in’t Paradies. Villicht is’t ook bloos män ‘n Stücksken d’rvan, op alle Fälle kömp mi dat dann so vör. Ick sinn dann an de frischke Locht, met mi, met usse Herrgott un de Appeln alleen, de mi dann alle so anlacht. Daorüm kann ick Adam un Eva ook guëdd verstaohn, dat se sick ‘n Appel plückt un giëtten häwwt, ook wann dat verbuo‘n was. Et kamm dann so, äs usse Herrgott ansaggt harr: Se mössen haruut uut’t Paradies. – Mi is’t boll ook so gaohn, bloos dat ick nicks Bös‘ makt häww, un usse Herrgott hät mi ook nich weggjaggt: An düssen Boom hong so’ne Masse Appeln, dat ick in de Vullen griepen konn un in Tied van nicks mienen Emmer vull harr. Ick stiëgg harunner un woll de Appeln in’n Sack ümpacken, äs ‘n kleinen Tropp Spiëllers vörbikamm. De häwwt mi froggt, of ick kenne Angst härr, dat mi villicht ‘n Ball treffen konn. Ick goww t’rügg, dat ick all 25 Johr dor Appeln plücken un mi büs nu noch nicks passeert was. Wurüm söll ick dann Angst häbben? Ick klemmen wier de Ledder harop un plücken fix denn Emmer vull. Graa äs ick dann mienen ersten Tratt op de Grund daun woll, schreien mi ‘n Keerl van wiet achter mi so hadde, dat ick mi dorhen ümkiëck. In düssen Oogenblick knallen mi – peng – van achten tüschken de Küüt un de Kneikuhl ‘n doch recht hatten Gummi-Golfball an’t linke Been. Et goww ‘n blaoen Pleck – un dat was’t. Ick feihlen mi nich män äs in’t Paradies. Wann mi läter äs Lüü nao‘n Respekt för’n Golfball froggt häwwt, häww ick nie män so pucht, äs ick buowen schriëwen häww.
In’n Mai 2022 häww ick an düsse Stië wat schriëwwen van’e Bittprossjon un de Allerhillgen-Litanei. Kuort daonao is mi noch wat infallen, wat ook met de Bittprossjon te daun hät. Düttmaol hong et aower nich met’t Laotien bineen. Et gäng wull eh’r d’rüm, of denn hillgen Wilhelm (Wilm) in de Litanei drin is of nich. Ick häww äs in’t Internet naokiëcken, un dao häww ick sess Hillgen met denn Namen Wilhelm un met socke Namens, de noch so daobie hört, fuënnen. Us sall hier eenen daovan genaug sien: Wilhelm van Aquitanien met denn Namensdagg an’n 28. Mai. De meesten Lüü met düssen Namen fiert – wann se’t noch daut – an düssen Dagg öhren Namensdagg. Op Platt nennt se de Mannslüü met düssen Namen alle äs Wilm. Daobie sall’t in dütt Vertellsel, wat ick van Christine Hülsken (+) uut Ranstrop äs huort häww, ook bliewen. – In düsse Bittprossjon met de Allerhillgen-Litanei hät de Köster vörsungen, un de Gemeinde met de Pastor süngen de Antwoort. Nu was in de Prossjon ‘n Buur met Namen Wilm d’rbie, de sien‘n Namenspatron ook äs geern hör’n woll. Bi dat Anraupen van de enzelten Hillgen sung he eenmaol so tüschkendöör anstatt de Köster: „Sancte Wilhelmus“. De prompte Antwort sung de Köster t’rügg: „Dat steiht bi mi nich drin!“. Dann sung de de Buur in Richtung Köster: „Kriggs ook ‘n Stück van’t Kalw met!“ De Köster nich fuul: „Jao dann: Ora pro nobis.“
[1] https://namenstage.katholisch.de/namenstage.php?name=WilhelmDe meesten in ussen Oller wiëtt’t noch, wat ‘ne Bittprossjon is. De weer‘n ümmer an de drei Daag vör Christi Himmelfahrt. – Mien Dagwerk fong daomaols daomet an, dat ick usse Kauh nao de Wei brengen moss, wat boll so‘ne halwe Stunn duërn. Ick was nich denn enzigsten uut miene Schoolklass, de sowat daun moss. Dann gäng’t met‘n Tornüster erst äs nao de Schoolmiss. An düsse Bittdage mössen wi noch ‘n Tiedken eh’r an’e Kerk sien äs süss. De Prossjon was jao vör de Miss, gäng dreimaol üm de Kerk harüm, un dat duërn siene Tied. Bi de Prossjon süngen se an’t erste de Allerhillgen-Litanei, un dat op Laotien. Wann dann noch ‘n biëttken Tied was, gäng’t met de Lauretanischke Litanei widder, büs dat’t för de Miss in’e Kerk gäng. Dat Vörsingen deer meesttied de Pastor, un de Köster met de Gemeinde süngen de Antwoort – ook in Laotien. Et was aowwer blooß so, dat – affseih’n van’e Pastor un villicht usse Lährers – kenn Menschk Laotien verstänn. So häwwt sick de Lüü öhren eegenen Riem in de Spraok makt, de se kennen – in Platt. De ersten Antwoorten heiten dann ümmer: „miserere nobis.“[1] Dann, wann’t üm de Modergotts un alle Hillgen gäng, kamm de Antwoort: „ora pro nobis“.[2] Äs dann de Litanei so lück an’t End gäng, kämen de Bidden d’ran, de de Lüü met „dero gamus audinos“[3] quittteern. Dat konn kenn eenen män verstaohn. Bi us in’t Dorp liëwen daomaols ‘n Mann met Vörnamen Terro.[4] De Lüü häwwt em wull för’n Original ankiëcken. Ick häww em noch guëdd kannt, aowwer he is nu all lang doot. Üm dat Laotien hät he sick wull siene eegenen Gedanken makt. He sung dann recht düütlick, so dat’t guëdd te verstaohn was, anstatt: „dero gamus audinos“ nu: „Terro gau, de Kauh is loss.“[5]
[1] „erbarme dich unser“
[2] „bitte für uns“
[3] „wir bitten dich, erhöre uns“
[4] Theodor (Theo)
[5] Theo, schnell, die Kuh ist los (ausgebrochen).
‘T lesste Johr in’n Oktober häww ick an düsse Stier van’n Naoberskind schriëwwen, wat hadde an Krebs krank was. Noch in denn Monnat häww ick denn Dreck ut’e Ritzen van usse Opfahrt weggkrasst. Daobi hör’n ick, dat mi Eene van Wieden raupen hät. Ick kiëck hoog und saohg denn Jung met sien’n Vader an’e Straot staohn. He harr noch de Krücken in’e Hand un ’ne Kapuz op’n Kopp, aowwer he harr d’r wier Hoor op, siene Stemm luërr so lecht äs vödem, un he was ook graa so kriëggel. Ick häww faorts alls staohn un liggen laoten un sinn nao de beiden d’rhen. Düttmaol käös ook boll hüülen, aowwer nu van Spass, dat’t em wier guëdd gäng. Ook wann he grüülick wat metmakt hät, so hät he in Tüschkentieden de Krankheit achter sick un is ook wier in’e School.
Midde November woll ick mi äs nao lange Johr’n an’n Darm unnerseiken laoten. An’t End van de Prozedur sagg denn Dokter: „Wir haben da was gefunden.“ Et was Darmkrebs, un mi häwwt se an’n 30. November opereert. Dat alleen hät mi noch nich van’e Been schmiëtten. Erst äs se mi in’t Krankenhus säggen, dat se in eene van de Lymphknoten ook noch Krebs fuënnen häwwt un ick daorüm ‘ne Chemotherapie metmaken mott, was ick doch erst äs ferrig. Ick was an‘n 7. Dezember wier an Hus un häww an’n 5. Januar miene erste Chemo van twiëlf kriëggen. Nao jedde Chemo feihl ick mi richtig krank, un ook tüschkendöör is’t mi nich guëdd. Dat sind de „Nebenwirkungen“. Aowwer ick will wier gesund weerden un kann mi nu denn Naobersjung äs Vöbeld niëmmen. De hät’t noch vull schlimmer hat äs ick un is nu wier gesund.
Vör acht Johr sind bi us op de gönnen Siet van’e Straot junge Lüü met twee Kinner introcken. Denn Jung was daomaols twee un’n halw un de Deern ‘n halw Johr olt. Et is nu wull een Johr hen, dat denn Jung stüört’t is, wat‘t ümmer äs gäww. He harr mächtig Pien un konn met een Been nich richtig optreën. In’t Krankenhuus küërn de Dokters van „Prellung“. Et woll un woll nich biëtter weerden. Achtmaol häwwt de Dokters öhr henhollen. Se söllen män de Tied afwochten. Dat badden nich. Antlesst gängen se met denn Jung nao’n anner Krankenhuus, wat mehr fö Kinner daun kann: Dat Kind harr Knouckenkrebs un ook wat in’e Lung! Anfang van dütt Johr gäng‘t met Chemo loss. Äs denn Krebs – Gott Dank – nich män widder woss, häwwt se em ‘n „künstlich Hüftgelenk“ insatt, wat guëdd wuodden is. Dann moss he noch ennige Maole ‘ne „Chemo“ maken, büs dat se vö veer Wiëck de Lung opereern können. Ook dat is guëdd uutgaohn, so dat de Jung vörige Daag nao Huus konn. Wat us äs Naobers richtig metnuëmmen hät, is, dat dat teihnjäöhrige Kind grüülick wat metmaken moss: All dat, wat Grooten met düsse Krankheit ook beliëwen müëtt’t. Aower he is jao noch’n Kind! Wann he äs tüschkendöör ‘n paar Daag nao Huus kamm, käös hüülen, wann dat Elend säöhgs. Wi häwwt daorüm mangst ‘ne Keerß anstiëcken un fö den Jung un siene Familg biët’t. He magg nu villicht üöwer’n Berg sien, aower ick bitt d’rüm, dat alle, we dütt hier liëst, sick anschlut’t un met biët’t, je mehr, ümso biëtter! De Familg kann’t bruken.
Vör ‘ne Tiedlang kämen ‘n evangelschken Kumpel un ick bi’t Raddföhr’n üöwer de Relion an’t Küërn. Dao kamm dann eenmaol van em, wat ick doch nich dacht harr: „Du moss doch taugiëwwen, dat wi (daomet meinen he sick un siene Relion) dat Richtige sind.“ Ick was lück verschruocken un erst äs still. Üm dat wi us nich an‘e Köpp kriegen söllen, häww ick sowat saggt van: „Jeddereen höllt siene Relion vör richtig.“ Daomet was’t Küërn erst äs an’t End. Lück läter an Huus häww ick dann noch üöwerleggt, wurüm alle Lüü – dat gelt jao ook fö us – mennt, öhre Relion weer de richtige. De meesten Lüü sind katholschk, evangelschk of häwwt ‘ne annere Relion, wurüm dat se van öhre Öllern so groottrocken sind. Wann eene nu met düsse Gedanken üöwer Öllern, Bessvaar un -moor un ümmer widder t’rügg geiht, kömp he bi dat an, wat se op denn Rieksdagg 1555 in Augsburg beschluotten häwwt: denn Relionsfrieën. Dao heiten dat dann in Laotien: „Cujus regio, ejus religio.“ Daonao hät denn Büöwwersten van dat Land fastleggt, wat siene Relion un daomet ook de Relion van sien Volk was. För mienen Raddkumpel un för mi häww ick mi dat nu so dacht: Bi’t eegene bliewen un denn annern aowwer nich schlecht maaken. He hät datsölwige Recht äs du, siene Relion för de richtige te hollen. Wi müëtt’t also alle „tolerant“ sien un bliewen, süss kuëmm wi nich widder. – Mienen Kumpel un ick, wi küërt aowwer ümmer noch bineen.
Wer mit Willi Husmann Kontakt aufnehmen möchte, kann dies unter folgenden Kontaktdaten tun:
Willi Husmann
Lippramsdorf
Holtweg 14
45721 Haltern am See
Tel.: 02360/1243
E-Mail: w.husmann@lippramsdorf.de
